Door mr Vidjin Awadhpersad

Regelmatig valt er in de kranten te lezen dat er huiszoekingen plaatsvinden. Vanwege de grote impact van een huiszoeking op een verdachte, sta ik in dit artikel stil bij een van de rechten van een verdachte tijdens een huiszoeking: de aanwezigheid van een advocaat.

 

Op dit recht en de mogelijke consequenties van een inbreuk op dit recht zal in dit artikel worden ingegaan.

 

Stelt u zich voor dat u plotseling in de vroege morgen door de politie wordt geconfronteerd bij uw woning, omdat de politie uw woning wil doorzoeken. U wordt, zonder dat u zelf ergens weet van heeft, verdacht van een zwaar misdrijf en de rechter-commissaris (‘RC’) heeft toestemming verleend om bij u thuis een huiszoeking te verrichten. U wordt, onder het toeziend oog van uw buren, door de politie meegenomen naar het politiebureau voor een verhoor. Nadat de RC en de officier van justitie (‘OvJ’) uw woning hebben verlaten, bevinden alleen een paar politieambtenaren (‘politie’) zich nog in uw woning. U beseft dat uw woning helemaal overhoop zal worden gehaald en dat uw privacy zal worden geschonden. U kent uw rechten en handelt snel door uw advocaat op te bellen met het verzoek om aanwezig te zijn bij de huiszoeking. Uw advocaat begeeft zich direct naar uw woning, maar eenmaal daar aangekomen, wordt uw advocaat de toegang tot uw woning geweigerd door de politie. Wat kunnen de consequenties zijn van deze weigering?

 

Het Wetboek van Strafvordering (‘de wet’) geeft aan een verdachte het recht om zich tijdens een huiszoeking te doen bijstaan door een advocaat, hetgeen betekent dat de advocaat tijdens een huiszoeking aanwezig mag zijn. Een advocaat kan op deze manier controle uitoefenen op de manier waarop de politie een huiszoeking verricht en de belangen van een cliënt te behartigen.1 Volledigheidshalve verdient vermelding dat er niet hoeft te worden gewacht met de start van een huiszoeking totdat de advocaat aanwezig is en mag de aanwezigheid van een advocaat niet tot gevolg hebben dat de huiszoeking wordt belemmerd. 2

 

Bij een inbreuk op het recht van een verdachte op aanwezigheid van een advocaat tijdens een huiszoeking (en andere rechten van een verdachte), ook wel een verdedigingsrecht genoemd, bestaat er voor de rechter een mogelijkheid om de inbreuk te herstellen. De rechter kan, afhankelijk van de omstandigheden van het geval en de ernst van de inbreuk op het verdedigingsrecht, deze enkel constateren of overgaan tot: strafvermindering, bewijsuitsluiting of niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging (‘NO van het OM’). NO van het OM houdt in dat de rechter de zaak niet inhoudelijk zal behandelen en dus niet zal beoordelen of een verdachte strafbaar is. Bewijsuitsluiting houdt in dat bewijs dat is verkregen door de inbreuk op het verdedigingsrecht, niet voor het bewijs mag worden gebruikt.

 

De Hoge Raad (‘HR’) oordeelde een geruime tijd geleden in een vergelijkbare zaak als zojuist geschetst, dat de ontzegging van een advocaat om aanwezig te zijn tijdens een huiszoeking een ongerechtvaardigde inbreuk op het verdedigingsrecht van een verdachte oplevert. Dit leidde volgens de HR niet tot een onrechtmatige huiszoeking, omdat de RC bij wet de bevoegdheid heeft om een huiszoeking plaats te laten vinden, onafhankelijk van de vraag of een advocaat wel of niet wordt toegelaten tot de huiszoeking. 3  De HR laat in twee situaties de deur op een kier staan om over te kunnen gaan tot de verderstrekkende consequentie van bewijsuitsluiting (in plaats van de enkele constatering of strafvermindering). In de eerste plaats kan tot bewijsuitsluiting worden overgegaan indien er een ingrijpende inbreuk is gemaakt op een belangrijk verdedigingsrecht, waardoor een verdachte in zijn/haar verdediging is geschaad en men voor toekomstige gevallen een signaal wil afgeven. In de tweede plaats kan tot bewijsuitsluiting worden overgegaan indien uit objectieve gegevens blijkt dat een inbreuk, hoewel niet ingrijpend, vaker voorkomt en de verantwoordelijke autoriteiten er te weinig aan hebben gedaan om de inbreuk te voorkomen. 4 Uiteraard dient een mogelijke bewijsuitsluiting van geval tot geval te worden afgewogen tegen het belang van de waarheidsvinding en de zwaarte van het strafbaar feit waarvan een verdachte wordt verdacht.

 

Vanwege de hierboven geschetste ‘kier’ van de HR is het van groot belang om bij een inbreuk op het recht op aanwezigheid van een advocaat tijdens een huiszoeking (of een ander verdedigingsrecht) een klacht in te dienen bij het OM en/of hiervan melding te maken tijdens een eventuele zitting. De politie en het OM dienen zich in deze rechtsstaat immers ook aan de regels te houden en de rechten van een verdachte te respecteren. Van de enkele constatering van een inbreuk op het verdedigingsrecht of de toepassing van strafvermindering zal naar verwachting minder snel een afschrikwekkend en/of preventief effect uitgaan naar de politie en het OM, dan bewijsuitsluiting. Bewijsuitsluiting lijkt dan ook een effectievere stok achter de deur om een inbreuk op het recht van aanwezigheid van een advocaat tijdens een huiszoeking (of andere ernstige en/of veelvoorkomende inbreuken op verdedigingsrechten) tegen te gaan. Voorstaande temeer nu er, ondanks de wettelijke waarborgen, in de praktijk is gebleken dat het vaker voorkomt dat advocaten, zonder geldige reden, de toegang tot een huiszoeking wordt ontzegd.

 

Indien u te maken krijgt met een huiszoeking, raadpleeg dan altijd een advocaat die uw belangen kan behartigen. 

 

 

mr Vidjin Awadhpersad is als advocaat werkzaam bij SMS Attorneys at Law en houdt zich bezig met de straf- en civiele rechtspraktijk