Door Didi M. Wildeman

Als u nu de naam ‘Melania Trump’ op Google intypt, ontkomt u niet aan hits waar woorden als ‘plagiaat’ of ‘speechdief’ aan gekoppeld zijn. De media stonden er tot voor kort vol mee.

 

Op Facebook zag ik de meest creatieve afbeeldingen van Melania Trump voorbij komen naar aanleiding van haar toespraak op 18 juli 2016. Delen van de toespraak van de aspirant first lady tijdens de Republikeinse Conventie in Cleveland kwamen sterk overeen met de toespraak van Michelle Obama tijdens de Democratische Conventie in 2008.

Plagiaat onder de juridische loep.

 

Plagiaat

 

Plagiaat, ook wel aangeduid als ‘letterdieverij’, wordt gedefinieerd als het overnemen van andermans werk zonder bronvermelding. De plagiator maakt woorden en ideeën van een ander openbaar waarbij hij doet voorkomen alsof het zijn eigen werk is. Van plagiaat kan ook sprake zijn wanneer een deel van het werk van een ander wordt overgenomen. De inhoud van de toespraken van Melania Trump en Michelle Obama laat ik in dit artikel verder buiten beschouwing, maar als we de krantenberichten en de YouTube fragmenten mogen geloven, kunnen we redelijkerwijs vaststellen dat delen van de toespraken letterlijk overeenkomen. Ook zou Melania Trump voorafgaand aan de toespraak in een interview hebben verklaard dat ze de tekst zelf heeft geschreven. Plagiaat gaat vaak samen met een inbreuk op het auteursrecht, omdat het verboden is het werk van een ander te kopiëren zonder diens toestemming.

 

Inbreuk op het auteursrecht

 

De Auteursverordening 1913 omschrijft het auteursrecht als het recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens wettelijke beperkingen. De ratio achter het auteursrecht is het beschermen en stimuleren van de creatieve geest en de gedane investering in het proces dat tot de creatie heeft geleid.

 

Niet altijd geldt dat plagiaat tevens een inbreuk vormt op het auteursrecht. De bescherming door de Auteursverordening 1913 is beperkt tot - de in de jurisprudentie [HR 27 januari 1961, NJ 1962, 355 en HR 29 november 1985; NJ 1987, 880]. ontwikkelde criteria - creaties met een eigen of oorspronkelijk karakter en een persoonlijke stempel van de maker. Het werk dient dus origineel te zijn en niet eerder in dezelfde vorm te zijn vertoond. De rechter bekijkt dat van geval tot geval.

 

Mondelinge voordrachten zoals toespraken, genieten tevens bescherming door het auteursrecht. Daarbij is dan wel vereist dat de gesproken woorden voldoende oorspronkelijk dienen te zijn om als ‘werk’ in de zin van de Auteursverordening 1913 te worden aangemerkt. Een verzameling van woorden is volgens de Hoge Raad niet voldoende om te spreken van een auteursrechtelijk beschermd werk. In het arrest Van Dale/Romme [HR 4 januari 1991; NJ 1991, 608] nam Romme een trefwoordenbestand over uit het Van Dale woordenboek en verwerkte het bestand vervolgens in een computerprogramma ter ondersteuning van het oplossen van kruiswoordpuzzels. Het trefwoordenbestand werd door de Hoge Raad aangemerkt als een hoeveelheid feitelijke gegevens, waarbij een creatieve selectie van de maker ontbrak. In recente rechtspraak [ECLI:NL:RBDHA:2016:2608; ECLI:NL:GHDHA:2016:2137] over de vraag of op de slogan “Zo, nu eerst een Bavaria” van de bierproducent Bavaria, auteursrechtelijke bescherming rustte, leek de selectie van woorden in eerste instantie wel creatief genoeg om auteursrechtelijke bescherming te genieten. In Eerste Aanleg oordeelde de rechter dat wederpartij Your Hosting haar uiting “Zo. Nu eerst naar de cloud (…)” diende te staken omdat de uiting inbreuk zou maken op het auteursrecht van Bavaria. Echter, naar het oordeel van het Hof vormt de combinatie “Zo. Nu eerst …” een gebruikelijke combinatie van woorden waarbij auteursrechtelijke bescherming niet op zijn plaats is.

 

De nauw overeenkomende passages van de toespraken van de dames Trump en Obama in ogenschouw genomen en voorts verklaring van Melania Trump dat zij haar toespraak zelf geschreven zou hebben, maakt de hit ‘speechdief’ zo gek nog niet. Echter, daarmee staat nog niet vast of ook sprake is van een auteursrechtelijke inbreuk.