Toespraak van mr. E.A. Saleh, president van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie, bij gelegenheid van de installatie van mr. drs. G. Edelenbos, mr. F.W.J. Meijer en mr. Th. Veling, op 20 oktober 2017 in Curaçao.

 

De installatie van mrs. Edelenbos, Meijer en Veling is een feit. Ik zal hun nu aan u voorstellen.

 

In de eerste plaats mr. Edelenbos, Gertrude, aan mijn linkerkant gezeten. Zij is geboren op 11 april 1968 te Vollenhove. Mr. Edelenbos heeft rechten gestudeerd aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij heeft een veelzijdige loopbaan gehad. Van jurist bij de Nationale Ombudsman, de Immigratie- en Naturalisatiedienst te Den Haag en Zwolle, secretaris van de Ombudscommissie Zwolle en lid van de commissie van de Overijsselse Ombudsman tot Officier van Justitie en, vanaf 2011, rechter bij de

rechtbanken Zutphen en Overijssel. Mr. Edelenbos heeft veel ervaring in het strafrecht en het bestuursrecht. Degenen die met mr. Edelenbos hebben samengewerkt hebben o.a. het volgende over haar gezegd: zeer zorgvuldige voorbereiding van zittingen, flinke dosis humor, een wijze en sympathieke strafrechter die de kunst van het vak verstaat. Mr. Edelenbos zal op Curaçao werkzaam zijn in de strafrechtspraak in eerste aanleg.

 

Ik stel vervolgens aan u voor mr. Meijer, Erik Jan, naast mr. Edelenbosch gezeten. Mr. Meijer is op 11 juli 1968 geboren in Groningen. Hij heeft rechten gestudeerd in Leiden en is daar cum laude afgestudeerd. Hij heeft vervolgens aan de universiteit te Oxford een jaar European and Comparative Law gedaan. Mr. Meijer is vijf jaar assistent in opleiding bij het Schoordijk Instituut geweest, vakgroep privaatrecht. Na vervolgens 9 jaar medewerker en gerechtsauditeur te zijn geweest bij het Wetenschappelijk Bureau van de Hoge Raad is mr. Meijer in 2008 rechter in opleiding en vervolgens raadsheer geworden bij de civiele sector van het Hof Arnhem, thans Arnhem-Leeuwarden. Over mr. Meijer is het volgende gezegd: scherpzinnig jurist, creatief, grote parate kennis, trefzeker oordeel. Mr. Meijer zal werkzaam zijn in de appelrechtspraak.

 

Ten slotte stel ik aan u voor mr. Veling, Thomas, aan mijn rechterkant gezeten. Mr. Veling is op 1 december 1973 geboren te Schiedam. Hij heeft rechten gestudeerd aan de Universiteit Leiden en is na zijn afstuderen 8 jaar advocaat geweest bij Pels Rijcken en Drooglever Fortuyn. Na vervolgens 2 jaar als senior juridisch adviseur bij de Directie Constitutionele Zaken en Koninkrijksrelaties te hebben gewerkt heeft mr. Veling in 2008 de overstap gemaakt naar de rechterlijke macht. Hij is in 2009 benoemd tot rechter bij de rechtbank Rotterdam, team Handel waar hij tot aan zijn vertrek naar Curaçao heeft gewerkt. Vanaf 2016 was mr. Veling tevens raadsheer plaatsvervanger bij het Hof Amsterdam. Degenen die met mr. Veling hebben gewerkt hebben het volgende over hem gezegd: een uitstekend rechter, zeer gewaardeerde collega, met vernieuwingszin, zorgvuldig en deskundig.

 

Mr. Veling en ik hebben met elkaar gemeen dat onze vaders ons zijn voorgegaan als lid van dit Hof. Hij is de zoon van Peter Veling die van 2000 tot 2005 lid van het Hof is geweest en daarna als plaatsvervangend lid regelmatig bijstand aan het Hof heeft verleend.

 

Mr. Veling zal werkzaam zijn in de civiele rechtspraak in eerste aanleg.

 

U hoort het, het Hof mag trots zijn op deze drie nieuwe collega’s, uitstekende rechters en een aanwinst voor het Hof. Ik heb er alle vertrouwen in dat zij, ieder op eigen wijze, constructief zullen bijdragen aan de kwaliteit van de rechtspraak.

 

Gertrude, Erik Jan en Thomas, nogmaals hartelijk welkom bij het Hof. Ik wens jullie, samen met je echtgenoten en kinderen veel succes in je nieuwe functie en ik hoop dat jullie zullen genieten van het verblijf in Curaçao.

 

Dames en heren, in de missie van het Hof wordt benadrukt dat het Hof de rechtstaat dient met onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak. Het liefst uiteraard met rechtspraak die ook maatschappelijk effectief is, die verschil maakt. In dit kader ga ik vandaag in op een sociaal maatschappelijk probleem, dat door wetgever en rechtspraak is beoogd op te lossen. Het betreft de

langdurig onverdeeld gebleven boedels op Curaçao. De “Regeling langdurig onverdeeld gebleven gemeenschappen bestaande uit een onroerende zaak” bestaat dit jaar 10 jaar. Te meer een reden om hier bij stil te staan. Wat was de aanleiding tot invoering van deze regeling en wat heeft deze in de praktijk opgeleverd.

 

De Regeling is toegevoegd aan titel 7 van Boek 3 van het Burgerlijk Wetboek en beoogt een oplossing te bieden voor het met name in Curaçao bekende probleem van langdurig onverdeeld gebleven onroerende zaken. Hierna zal ik gemakshalve spreken van “oude boedels”. Het gaat bij deze oude boedels om grond die vele generaties terug eigendom was van een bepaalde persoon, maar nooit is verdeeld onder de erfgenamen of andere gerechtigden. Sommige afstammelingen bleven op deze

familiegrond, tera di famia, wonen en bouwden er hun huizen, terwijl vele anderen naar elders verhuisden.

 

Een sprekend voorbeeld van een oude boedel is Gato, dat al tweehonderd jaar in de registers op naam staat van 13 personen, 13 in 1812 vrijgegeven slaven. U zult begrijpen dat het zeer moeilijk - of misschien onmogelijk - zal zijn om na tweehonderd jaar vast te stellen wie gerechtigd zijn tot de nalatenschappen van deze 13 personen, en tot alle nalatenschappen van hun afstammelingen. Het probleem bij vele, aldus gedurende jaren onverdeeld gebleven oude boedels, is niet alleen dat er inmiddels zeer veel - honderden of duizenden? - deelgenoten zullen zijn, maar ook dat niet alle deelgenoten opgespoord kunnen worden. Dit heeft weer tot consequentie dat een langs de reguliere weg tot stand gekomen “gewone” verdeling, waaraan niet alle deelgenoten hebben deelgenomen, alsnog nietig of vernietigbaar kan blijken te zijn. Hierdoor blijft onzekerheid bestaan. Ook andere bestaande wettelijke regelingen bleken geen oplossing voor het probleem. De juridische eigendom bleef bij oude boedels onder het oude recht dus onzeker. Zoals collega Mr. Pieter de Kort het verwoordde in het juridisch tijdschrift WPNR: in wezen is een soort aan het economisch verkeer onttrokken niemandsland ontstaan waar geen behoorlijke infrastructuur tot stand kan worden gebracht, met bewoners die geen hypothecaire zekerheid kunnen verstrekken en dus geen financiering kunnen

verkrijgen en met bebouwing waarvoor geen bouwvergunningen zijn en kunnen worden verleend.

(einde citaat)

 

De wetgever heeft het daarom nodig gevonden om in te grijpen, waarbij gekozen is voor de nieuwe afdeling 4 in titel 7 van Boek 3 van ons Burgerlijk Wetboek.

De Regeling opent –kort gezegd- de mogelijkheid dat de rechter de grond in eigendom toekent aan de gebruikers van de grond. Ook kan de eigendom worden toegekend aan het Land, dat na verkrijging verplicht is de grond te ontwikkelen en uit te geven aan de gebruikers, in eigendom, erfpacht dan wel huur. Door inschrijving van de beschikking van het Hof in de openbare registers gaat de eigendom over op degenen aan wie de zaak is toegekend en is de onverdeeldheid ten einde. Het betreft sociale

wetgeving gericht op uitgifte aan gebruikers (vaak: de bewoners), waarmee de juridische situatie zoveel mogelijk in overeenstemming wordt gebracht met de feitelijke en sociale situatie.

 

Bij het Gerecht in eerste aanleg van Curaçao zijn sinds 2007 in totaal 16 zaken betreffende oude boedels aanhangig gemaakt. De eerste al gelijk in 2007 (Sami Liber of Vrij Sint Michiel). In 4 oude boedelzaken is in eerste aanleg een eindbeschikking gegeven, waarbij grond in eigendom is toegekend aan gebruikers. In één van die vier zaken (Rancho) is hoger beroep ingesteld. De overige 12 zaken zijn nog gaande. Het betreft veelal bewerkelijke procedures, waarbij veel bewoners en andere belanghebbenden betrokken zijn en waarin veel tijd gaat zitten in het vinden van een ordentelijke indeling van het terrein. Voorbeelden van complexe oude boedels zijn: Gato, Rancho, Sint Michiel en Vetter. Maar het hoeft zeker niet altijd ingewikkeld te zijn. Als voorbeeld van een oude boedel die heel vlot is afgewikkeld kan ik de zaak van het vervallen monumentale pand in de Seranostraat in Otrobanda noemen. Die zaak was binnen drie maanden beslist en inmiddels ziet de ruïne er zo mooi en fris uit als

deze gerenoveerde zittingszaal.

 

Met het beëindigen van de onduidelijke eigendom situaties, kunnen tera di famia en omliggende gebieden worden ontwikkeld en kunnen stadspanden worden opgeknapt, er kunnen huizen worden gebouwd en uitgebreid. Een mooi voorbeeld van hoe rechtspraak kan bijdragen aan positieve maatschappelijke en economische ontwikkelingen.

 

Om de bijdrage van het Hof te blijven garanderen is het ook noodzakelijk dat “het huis van het Hof op orde is”. En dan wordt niet alleen bedoeld het huis in figuratieve zin, maar ook de huisvesting van het Hof. Zoals gezegd is deze zittingszaal, de Grote Zaal, onlangs gerenoveerd. In feite was de renovatie het plegen van achterstallig onderhoud. En zo gaat veel kostbare tijd en geld verloren aan het treffen van tijdelijke onderhoudsmaatregelen. Met het streven naar een steeds professioneler Hof, met verbeterde dienstverlening en beheersbare veiligheidsrisico’s, is de tijd aangebroken om een algehele verbouwing van ons Stadhuis te overwegen. Het Hof treedt samen met de Beheerraad graag hierover in overleg met het Land, meer in het bijzonder de Minister van Justitie.

 

Excellenties, dames en heren, op 25 augustus was ik in Sint Maarten in verband met de installatie van een nieuwe collega. Ik had toen niet kunnen voorzien dat 11 dagen later het eiland door een verwoestende orkaan zou worden getroffen. Zoals u weet was dat de reden dat de installatiezitting van 8 september is uitgesteld naar vandaag. Ik heb enorm veel bewondering voor de veerkracht van de inwoners van Sint Maarten. Dat geldt ook voor onze collega’s van de Courthouse. Zij hebben allemaal

behoorlijke schade geleden. Desondanks hebben zij het voor elkaar gekregen dat de Courthouse, die ook behoorlijk beschadigd was, op 16 oktober j.l. weer is opengegaan en de rechtspraak langzaamaan weer op gang komt. Ik wil mijn toespraak dan ook niet afsluiten zonder mijn complimenten te uiten voor hun voortvarend handelen en grote betrokkenheid.

 

Ik dank u voor uw aandacht.