Over mensenrechten, schuldsanering en het referendum

May 12, 2009 5:47 AM

7 mei 2009, door Karel Frielink

De voormalige minister-president van de Nederlandse Antillen, Don Martina, beschuldigt Nederland van het schenden van mensenrechten, omdat Nederland zou hebben gedreigd de schuldsanering stop te zetten als “NO” bij het op 15 mei 2009 te houden referendum zou winnen. Hij beroept zich in dat verband op VN Resolutie 2625 (XXV): “Declaration on Principles of International Law concerning Friendly Relations and Cooperation among States in accordance with the Charter of the United Nations“.

Resolution 2625 (XXV) of 24 October 1970 states that no State may use or encourage the use of economic, political or any other type of measures to coerce another State in order to obtain from it the subordination of the exercise of its sovereign rights and to secure from it advantages of any kind. The Resolution gives a further extension of the right to self-determination to the transition to whatever political constellation, provided that it is freely decided by a people. The exercise and implementation of the right of peoples to self-determination presupposes the free and genuine expression of their will. (Confer, Resolution 1514 (XV) and Resolution 1541(XV). Zie ook Steven Hillebrink, The Right to Self-Determination and Post-Colonial Governance: The Case of the Netherlands Antilles and Aruba (2008))

Het is goed om in de eerste plaats in herinnering te brengen dat de Nederlandse Antillen, Curacao en Sint Maarten zelf om schuldsanering hebben gevraagd. Nederland was aanvankelijk niet van plan om daarvoor de portemonnee te trekken. Toen Nederland zich daartoe wel bereid verklaarde is aangegeven dat de schuldsanering afhankelijk diende te worden gesteld van het nakomen van de afspraken die zijn gemaakt in het kader van de staatkundige veranderingen. Die afspraken zijn vastgelegd in het Slotakkoord van 2 november 2006, in vervolgakkoorden en in het Besluit tijdelijk financieel toezicht Nederlandse Antillen, Curaçao en Sint Maarten.

Bij het komende referendum kan de bevolking van Curacao zich uitspreken over het resultaat van de Ronde Tafel Conferentie (RTC) van 15 december 2008 door “SI” of “NO” te stemmen. Wordt in meerderheid “SI” gestemd, dan stemt de bevolking in met de afspraken die zijn gemaakt over de inkleding van de nieuwe staatkundige structuur. Wordt overwegend “NO” gestemd, dan wordt het bereikte akkoord verworpen. Het is tamelijk evident dat als in meerderheid “NO” wordt gestemd, het proces van staatkundige herziening wordt gestremd en Curacao dus niet kan voldoen aan de gemaakte afspraken. Het logische gevolg daarvan is dat ook de schuldsanering dan zeer waarschijnlijk stopt. In de toelichting op het Besluit financieel toezicht is immers vastgelegd dat het stopzetten van de schuldsanering mogelijk is wanneer Nederland oordeelt dat er geen reëel zicht meer is op een succesvolle afronding van het staatkundige veranderingsproces:

“Het eventueel stopzetten door Nederland van de schuldsanering in andere gevallen dan het niet nakomen van financiële afspraken is een ingrijpende stap in het kader van het proces van staatkundige veranderingen. Het ligt niet in de rede een dergelijke stap te overwegen indien er niet sprake is van ernstige en bijna niet meer te redresseren tekortkomingen bij het nakomen van afspraken. De Nederlandse regering zal een dergelijke stap in het algemeen pas zetten indien zij, alles afwegende, van oordeel is dat er door de opstelling van de overige partners in het proces geen reëel zicht meer is op een succesvolle afronding van de staatkundige veranderingsoperatie.”

De Nederlandse premier Balkenende en staatssecretaris Bijleveld hebben hier enkele keren uitdrukkelijk op gewezen. Zij hebben in dat verband niet meer gedaan dan nog eens helder onder woorden brengen welke afspraken er aan beide kanten van de oceaan zijn gemaakt. De heer Martina is – terecht – een gerespecteerd (oud) politicus. Het valt daarom te betreuren dat hij premier Balkenende beschuldigt van machtsmisbruik en Nederland van het schenden van mensenrechten. Voor zijn beschuldigingen bestaat echter geen enkele feitelijke basis. Reeds op die grond moet worden geconcludeerd dat van schending van mensenrechten eenvoudigweg geen sprake is.

Er wordt door Nederland (dus) ook niet gebruik gemaakt van bijvoorbeeld economische drukmiddelen om de bevolking van Curacao te beïnvloeden bij de uitoefening van het zelfbeschikkingsrecht. Het referendum van 15 mei 2009 gaat ook niet over de vraag of Curacao onafhankelijk moet worden of onderdeel wil blijven uitmaken van het Koninkrijk. Het (nog steeds bestaande) zelfbeschikkingsrecht is nu niet aan de orde. Het referendum daarover vond in 2005 plaats. Ruim 95% van de bevolking heeft ter gelegenheid van het in 2005 gehouden referendum gekozen voor de opties waarbij Curacao deel blijft uitmaken van het Koninkrijk. Het referendum dat nu wordt gehouden gaat enkel over de vraag of daaraan met het slotakkoord op een aanvaardbare manier invulling wordt gegeven. Ook om die reden komen we aan toepassing van Resolutie 2625 niet toe. Van enige schending van mensenrechten in dit verband is simpelweg geen sprake.

De heer Martina houdt Nederland verantwoordelijk voor de grote verdeeldheid die nu op Curacao bestaat. Daar heeft hij voor een deel gelijk in. Nederland heeft te hard en met de verkeerde toon ingezet bij de onderhandelingen. Als de aanpak anders was geweest, dan zou de acceptatie van het Slotakkoord bij ons op Curacao ook groter zijn geweest. Maar minstens even belangrijk is dat er hier op Curacao mensen en groepen zijn die kennelijk belang hebben bij verdeeldheid. Door bepaalde personen in het “NO” kamp wordt ongemeen fel en onheus campagne gevoerd. Tegenstellingen worden daarbij vergroot en aangescherpt, mensen worden ongerust gemaakt, misleidende informatie is aan de orde van de dag en dat geldt ook voor het opwekken van vals sentiment. Er wordt deze weken veel kapot gemaakt op Curacao. Behalve dat menselijke verhoudingen onnodig verstoord worden, heeft een dergelijke campagne ook schadelijke gevolgen voor de reputatie en de economie van Curacao. Ik ben benieuwd wie de rekening daarvan zal betalen. Maar wat de uitslag op 15 mei 2009 ook zal zijn, we moeten uiteindelijk toch samen verder en samen bouwen aan een toekomst voor ons en onze kinderen.

Karel Frielink

(Dit stuk werd - in iets kortere vorm - ook gepubliceerd in het Antilliaans Dagblad van 8 mei 2009)

PS

Op grond van VN Resolutie 1514 kan worden verdedigd dat het zelfbeschikkingsrecht van bijvoorbeeld Bonaire nog niet is uitgewerkt. Bonaire zou dus in de toekomst nog kunnen kiezen voor volledige onafhankelijkheid, zoals ook Curacao of Sint Maarten dat nog kunnen.