Daarmee is de portefeuille van minister Leers, wiens departement evenmin als gelukkig hijzelf terugkomt, opgedeeld tussen twee ministeries met bewindslieden van verschillende politieke signatuur. Dat zal wel voor de nodige fricties zorgen op een beleidsterrein waar alles met alles samenhangt. Immigratie annexeert ook steeds meer gebieden, zoals het strafrecht en het personen- en familierecht. Zo staat het aangekondigde huwelijksverbod tussen neven en nichten (en nichten en nichten?) in het teken van het beperken van huwelijksdwang, en dit weer in het teken van de beperking van de immigratie. Een overbodige regeling, omdat ons burgerlijk wetboek al bepalingen kent over nietigverklaring van onder bedreiging gesloten huwelijken of schijnhuwelijken. Alleen: het is daar de gedwongen echtgenote die vernietiging kan vragen, en die zal dat vaak niet doen, terwijl de staat wel behoefte heeft aan die vernietiging. De staat is altijd de derde in het huwelijksbed, met zijn eigen verlangen en belangen. Toch is de staat ook de bestrijder van polygamie… Het lijkt me dat het interne personen- en familierecht niet in goede handen is bij een minister tegen immigratie.

 

Eén van de bulletpoints van het voorgenomen kabinetsbeleid luidt: ‘Nederland zet zich er internationaal en in bilaterale contacten voor in dat mensen de mogelijkheid krijgen vrijwillig afstand te doen van een nationaliteit zonder stateloos te worden.’

 

Dit is een even boeiende als raadselachtige frase, die veel uitlegkunst vereist. We weten dat er een wetsvoorstel aanhangig is uit de koker van het gedoogakkoord om vooral meervoudige nationaliteit in te dammen. Die inperking van de mogelijkheid om er meer dan éen nationaliteit op na te houden dient volgens dat voorstel zowel te gelden voor immigranten die Nederlander willen worden, als voor emigrerende Nederlanders die vrijwillig een buitenlandse nationaliteit willen aannemen. In beide gevallen verliest men in beginsel de oorspronkelijke nationaliteit.1 Sinds de indiening is er wel het een en ander gebeurd. Er heeft zich een sterke lobby van Nederlanders in den vreemde ontwikkeld, in de wandeling expats genoemd, die zich, gesteund ook door het bedrijfsleven, gekeerd heeft tegen het afpakken van de mogelijkheid om de Nederlandse nationaliteit te handhaven naast een nieuwverworven buitenlandse nationaliteit. Toen eind juni door de Tweede kamer een bijeenkomst werd georganiseerd met een aantal belanghebbenden en experts, bleek er een meerderheid te zijn ontstaan, om de expats te vrijwaren van het verlies van het Nederlanderschap. Onvrijwillig verlies van het Nederlanderschap vonden verscheidene fracties bij nader inzien ongewenst.

 

Dit heeft als vanzelfsprekend consequenties voor de positie van buitenlanders die het Nederlanderschap willen verwerven, maar daarvoor, indien mogelijk, afstand moeten doen van hun eerdere nationaliteit. Gelijke monniken, gelijke kappen, nietwaar?

 

Gelijke behandeling van spiegelbeeldige gevallen wordt door de regering als vanzelfsprekend aangenomen, maar spreekt toch niet vanzelf. Er kunnen beleidsoverwegingen aan de orde zijn, die maken dat de uitgaande Nederlander anders behandeld wordt dan de inkomende buitenlander als het gaat om het vrijwillig verwerven van een nieuwe nationaliteit. Bovendien: de Nederlandse overheid ziet met lede ogen aan, dat belangrijke groepen buitenlanders hun oorspronkelijke nationaliteit niet kunnen afschudden bij het naturaliseren tot Nederlander: Argentijnen, Grieken, Marokkanen enz.

 

Vreemd genoeg heeft het beleidsvoornemen uit het regeerakkoord weinig of niets te maken met de vraag van de informateurs aan de minister van Binnenlandse zaken, mevrouw Spies. Haar werd immers gevraagd om stante pede antwoord te geven op de vraag ‘welke internationaal aanvaardbare mogelijkheden er zijn tot beperking van een meervoudige nationaliteit.’2 Die vraag is kennelijk en terecht door de ambtenaren opgevat als een uitnodiging om in het Nederlandse nationaliteitsrecht in te grijpen ter beperking van meervoudige nationaliteit, in de geest van het voorliggende wetsvoorstel. Maar het regeerakkoord richt de blik op het buitenland. Nederland gaat zijn best doen om landen die geen afstand of verlies toelaten daar toch toe te bewegen. Dat betekent in de regel aandringen op wetswijziging in die landen, of aanpassing van internationale verdragen. Ik ben daar voorstander van. Mensen moeten vrijwillig afstand kunnen doen, met de nadruk op vrijwillig, als zij een nieuwe nationaliteit krijgen door naturalisatie of optie. Dat betekent namelijk dat zij de vrijheid behoren te hebben om ook geen afstand te doen bij de verwerving van het Nederlanderschap. En dat impliceert ook dat Nederlandse expats het Nederlanderschap kunnen handhaven als zij een buitenlandse nationaliteit aannemen. Want van tweeën één: óf het is de regering ernst met het woordje ‘vrijwillig’, en dat betekent dan dat de buitenlander kan kiezen voor enkelvoudige nationaliteit of bipatridie (evenzo de Nederlander die in het buitenland wil naturaliseren), ofwel ‘vrijwillig afstand doen’ moet gelezen worden als: verplicht afstand doen als men Nederlander wil worden indien de buitenlandse wetgeving dat mogelijk maakt. Dat tweede alternatief is dan bedrieglijk geformuleerd. In de eigen Nederlandse nationaliteitswetgeving kan Nederland al het goede voorbeeld geven en de mensen de keus laten al dan niet bipatride te worden. Omgooien dus, dat wetsvoorstel, overeenkomstig de klare tekst van het regeerakkoord!

 

door Ulli d’Oliveira,oud-hoogleraar migratierecht Universiteit van Amsterdam en oud-redacteur NJBlog

 

(NJBlog)