Door prof.dr. F.B.M. Kunneman in het Antilliaans Dagblad

 

Op 18 oktober jl. kopte de Britse krant The Sunday Times dat er volgens accountantsbureau Deloitte bij de grote Britse supermarktketen Tesco sprake is geweest van ‘een patroon van ongepast gedrag’.

 

De winstprognose voor de eerste helft van 2014 bleek als gevolg hiervan 250 miljoen pond (ongeveer 750 mln. gulden) te hoog te zijn geweest. Als gevolg van dit schandaal verdampten vrijwel direct vele miljarden Britse ponden aan beurswaarde van het internationaal opererende kruideniersbedrijf.

 

Vanuit een oogpunt van corporate governance is dit nieuwsbericht om verschillende redenen interessant. Op de eerste plaats is het een teken aan de wand. Na al die jaren van grote aandacht voor integriteit en goede governance kunnen we met zijn allen kennelijk niet voorkomen dat zich steeds weer opnieuw dit soort giga-schandalen voordoen.

 

Wie

Op de tweede plaats is het interessant omdat het dit keer niet de leiding van het bedrijf was die had gefraudeerd of die onjuist of onethisch heeft gehandeld (zoals in de meeste gevallen van grote bedrijfsschandalen) maar de medewerkers zelf. Omdat de omzet van Tesco maar bleef dalen, stonden de bestuurders en met name ook het commerciële team van Tesco onder extreme druk om het tij te keren. Dit bracht het personeel ertoe om de cijfers te manipuleren.

 

Waarom

Op de derde plaats is dit interessant omdat het motief voor de manipulatie geen geldbejag was. Bij de meeste bedrijfsfraudes is sprake van het zich ongeoorloofd toekennen van fondsen, bonussen, winsten en dergelijke. Hier ging het er puur om het bedrijf te redden en daarmee de werkgelegenheid.

 

Lessen

Uiteraard maakt dit geen wezenlijk verschil. Fraude is fraude. Toch vallen er wel enige lessen uit te trekken. De eerste les is dat de top van het bedrijf, de bestuurders en de toezichthouders, hoe dan ook juridisch en moreel verantwoordelijk zijn en blijven voor de cijfermanipulaties van het personeel. Het maakt niet uit of ze daarvan op de hoogte waren of niet. Immers, ze hadden ervan op de hoogte behoren te zijn (ook de commissarissen!). Zij hadden tijdig moeten ingrijpen. Hen treft met name blaam omdat zij (eerder) hadden moeten opmerken dat de verkopen sterk aan het teruglopen waren, terwijl het inkomen van het bedrijf ongeveer gelijk bleef. Zij hadden bovendien, en die omissie is nog veel erger, behoren te voorkomen dat het personeel dermate onder druk werd gezet dat men tot deze wanhoopshandelingen overging. Het gaat niet om het verdwijnen van ‘zo maar’ enig geld. Als gevolg van dit gebrek aan toezicht dreigt een grote supermarktketen met een omzet en beurswaarde van zeer vele miljarden failliet te gaan. Daardoor komen tienduizenden mensen op straat te staan.

En dat is de vierde reden waarom dit nieuwsfeit interessant is en meteen de tweede les die we hieruit kunnen trekken. Het is noodzakelijk om in de samenstelling van de toezichthouders in een onderneming één of meer commissarissen te benoemen die een grondige kennis van zaken hebben van de bedrijfstak in kwestie. De Raad van Commissarissen moet snel kunnen beoordelen of de verhouding tussen omzet, kosten en winst een normale is voor de desbetreffende bedrijfstak.

 

Conclusie

We hebben nog niet het laatste woord over dit schandaal gehoord. De Britse kranten staan vol van het ‘£ 250m Black Hole’. De verwachting is dat dit bedrag nog snel zal oplopen en de beurswaarde nog verder zal kelderen. De desbetreffende personeelsleden (executives op sub-management niveau) zijn inmiddels geschorst. Zo gaat dat. Wie houdt de top verantwoordelijk? De belangrijkste les is dat ook de bestuursleden en de toezichthouders verantwoordelijk moeten worden gehouden.

 

Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner van advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.