De uitvinding van blockchain kan het einde betekenen van het beroep notaris zoals we dat nu kennen. Maar overbodig wordt de notaris niet, daarover is de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie stellig.

 

Vanuit de organisatie is een pilot gestart om te onderzoeken hoe blockchain toegepast kan worden in het ambt. “We zien juist kansen.”

 

Het wordt wel de grootste uitvinding sinds die van het internet genoemd: blockchain. Verwacht wordt dat de technologie, die het bekendst is van crypomunten als de bitcoin, een belangrijke rol gaat vervullen voor de overheid en allerhande branches, zoals de financiële sector en de advocatuur. Maar ze lijkt voor geen beroepsgroep zoveel implicaties te hebben als voor het notariaat. Een van de kerntaken van de notaris, het optreden als vertrouwenspersoon bij transacties, zou erdoor overbodig worden. Zo zei Hans Stubbé, UvA-hoogleraar notariële belastingen en oprichter van FBN Juristen, tijdens een bijeenkomst van de NOVEX eind mei dat de notariële onroerendgoed-praktijk met de komst van de blockchain ten dode opgeschreven zou zijn.

 

Een blockchain is een database die gebruikt kan worden om gegevens of transacties vast te leggen. Bijzonder aan blockchain is dat de opslag van gegevens of transacties gedecentraliseerd verloopt: de betrokken partijen bij een transactie hebben beide een kopie van de transactie in hun systeem en controleren elkaar. Zo is het mogelijk om zonder tussenkomst van een centrale autoriteit, zoals de notaris, een transactie vast te leggen: in plaats van de notaris controleert de keten zelf wie de eigenaar is van bijvoorbeeld een huis, of deze hem echt één keer verkoopt en of de transactie veilig is.

 

KLASSIEKE ONDERDELEN

Verandering van het beroep door blockchain is aanstaande, onderschrijft ook de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). Maar dat het beroep geheel of deels ten dode opgeschreven zou zijn, is geenszins waar, zegt bestuurslid Bart Versteeg. “Wij zijn ervan overtuigd dat de blockchain de notaris niet overbodig zal maken. Hoewel blockchain het werk wat betreft de transactie wellicht kan overnemen, zijn er te veel klassieke onderdelen van de akte die niet door een computerprogrammaatje kunnen worden vervangen. Denk aan het vaststellen van de identiteit van verkoper en koper, de executoriale kracht van de akte, de hypotheekaanvraag, de inhoudelijke controles bij het kadaster en de informatieplicht van de notaris en de daaruit volgende rechtsbescherming voor de burger.”

 

Bart Versteeg: Het notariaat heeft met blockchain juist een waardevol nieuw gereedschap aangeboden gekregen

Versteeg ziet in blockchain dan ook vooral kansen voor de notaris. “Het notariaat heeft met blockchain juist een waardevol nieuw gereedschap aangeboden gekregen. We zien juist kansen waar de notaris iets aan blockchain kan toevoegen. Zo kan de notaris de identiteit van degene die handelt vaststellen, de blockchain hosten, gevalideerde informatie aanleveren aan een blockchain voor het uitvoeren van een smart contract, en optreden als mediator in het geval zich een geschil over een contract voordoet. Ten slotte is de transactie via een notaris verzekerd tegen beroepsfouten. Bij een transactie via blockchain die niet via de notaris gaat ben je niet verzekerd.”

 

Sinds 2016 is de KNB verbonden aan de Dutch Blockchain Coalition, en vorig jaar startte vanuit de beroepsorganisatie een werkgroep met 25 notariskantoren waar de eerste stappen werden gezet voor het in kaart brengen van de invloed van blockchain op het notariaat. De Dutch Blockchain Coalition is een samenwerkingsverband tussen private en publieke partijen, afkomstig uit de overheid, bedrijfsleven en IT-wereld, en heeft als doel de grootschalige uitrol van blockchain binnen Nederland te bevorderen.

 

ONDERSCHEIDEN

Sandra van Heukelom, advocaat-partner bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn en als voorzitter van een stuurgroep verbonden aan de Dutch Blockchain Coalition, ziet ook dat het notariaat ingrijpende veranderingen te wachten staat. “Maar het is te gemakkelijk om nu al te roepen dat de notaris overbodig wordt, daarvoor is nog te veel onbekend. Tot de tijd dat mensen echt peer-to-peer, dus zonder tussenkomst van een notaris, huizen kunnen verkopen, behoudt de notaris zeker zijn grote rol.”

 

Ook daarna zou er volgens Van Heukelom aan de notaris een belangrijke rol voorbehouden zijn. “Ook als een transactie via blockchain verloopt is er iemand nodig die aan partijen kan garanderen dat je de technologie kunt vertrouwen. Juist daar zal in de toekomst een rol zijn weggelegd voor notarissen. Tevens kan de notaris zich onderscheiden door het beoordelen van de identiteit van betrokken partijen en door het beoordelen en opstellen van smart contracts. Dat zijn een soort codes die je over de blockchain heen legt, die ervoor zorgen dat de gevolgen die je normaal handmatig vastlegt, automatisch in werking worden gesteld.”

 

Het beroep zal met de integratie van blockchain onvermijdelijk meer op IT gericht worden. Zo ziet Versteeg graag dat hieraan in het universitaire curriculum op korte termijn meer aandacht besteed wordt. Voor praktiserende notarissen geldt dat zij zich ook tijdig moeten verdiepen in blockchain, zegt Van Heukelom. “De voorspelling is dat blockchain over vijf à tien jaar niet meer weg te denken is uit de praktijk. Maar de eerste stappen zijn al gezet. Om als notaris relevant te blijven, moet je je nu ongeveer wel al gaan verdiepen in wat bijvoorbeeld smart contracts zijn.”

 

LANDELIJKE PILOT

Vanuit de KNB is inmiddels een landelijke pilot aangekondigd waaraan vijftig notariskantoren meedoen, waarbij de praktische toepassing van blockchain in de uitvoering van het ambt van notaris wordt onderzocht. Wat de toepassing is die wordt onderzocht, wil de KBN nog niet openbaar maken. De eerste bijeenkomst van de pilot moet nog plaatsvinden.

 

Notaris Jelger de Kroon van DuretTrip Notarissen in Zwolle doet met zijn kantoor mee aan de pilot, en houdt de ontwikkelingen omtrent blockchain nauwlettend in de gaten. Hij zegt wel te kunnen begrijpen dat er notarissen zijn die voor hun toekomst vrezen. “Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat ik een deel van mijn werkzaamheden erdoor zal kwijtraken.”

 

Hij vervolgt: “Ik kan me een toekomst voor het notariaat voorstellen waarbij heel veel werkzaamheden komen te vervallen. Daar staat tegenover dat een aantal van onze kerntaken in ieder geval nóg niet met blockchain gedaan kunnen worden, denk aan het afwikkelen van de nalatenschap.”

 

De introductie van blockchain aan het ambt zou volgens De Kroon overigens juist veel goede dingen met zich mee kunnen brengen. “Als de overdracht van huizen op een mooie efficiënte manier kan, lijkt dat me prima. In Zwolle gelden inmiddels zulke concurrerende tarieven, dat dit onderdeel allang niet meer het lucratieve deel van het werk is. De tijd die gewonnen kan worden door een snelle afhandeling van de overdracht, kan dan geïnvesteerd worden in andere facetten van het werk.”

 

Mr. Online