KRALENDIJK - Bij het Openbaar Ministerie Bonaire, Sint Eustatius en Saba, vestiging Bonaire zijn twee aangiftes binnengekomen die in relatie staan tot de actuele discussie op het eiland over de wijze waarop ezels op Bonaire worden behandeld.

 

De eerste aangifte is gedaan door het bestuur van de Stichting Donkey’s help. Deze stichting is verbonden aan het Donkey Sanctuary Bonaire. In de aangifte meldt het bestuur van de stichting dat de bestuursleden en medewerkers te maken hebben met opzettelijk grievende en beledigende publieke uitlatingen door diverse personen. Deze uitlatingen zouden bovendien onjuist zijn. Het gaat dan vooral om uitlatingen van personen die tegenstander zijn de activiteiten die Donkey Sanctuary uitvoert ter uitvoering van het beleid van OLB met betrekking tot de ezelpopulatie op Bonaire.

In de tweede aangifte meldt de Fundashon Bon Gobernashon dat zij de gekozen behandeling van de ezelpopulatie buitenproportioneel en inhumaan acht. De stichting klaagt over kennelijk handelen in strijd met het verbodsartikel waarin het doden en beschadigen van dieren is verboden (artikel 366 Wetboek van strafrecht BES) en vraagt om, hangende een strafrechtelijk onderzoek  te bevelen dat het vangen en castreren van ezelshengsten wordt gestopt.

Het Openbaar Ministerie BES  heeft besloten op basis van geen van beide aangiften een opsporingsonderzoek instellen.

Alvorens de argumenten daarvoor te beschrijven, is een algemene opmerking op zijn plaats.

Het Openbaar Ministerie beschikt over middelen die zijn beschreven in de strafwetten. Het mag die middelen alleen gebruiken als iemand verdacht wordt van activiteiten die ook verboden zijn. Er is afkeurenswaardig gedrag denkbaar, waar het OM niet tegen op kan treden.

Maar ook als gedrag wel verboden is in een strafwet, wil dat niet zeggen dat het OM elke overtreding van dat gebod ook meteen aanpakt.  Soms is het op zijn plaats om eerst te proberen op een andere manier te reageren dan met strafvervolging. Om een probleem anders aan te pakken dan met strafvervolging. Soms is het probleem al verholpen en zou het oprakelen van een ruzie alleen maar negatief uitwerken. Soms speelt bovendien een rol dat politie en justitie de tijd beter aan een nog groter probleem kunnen besteden.

 

Wat de aangifte door Fundashon Bon Gobernashon betreft heeft het OM vooral de volgende twee argumenten.

Het door het OLB gekozen ezelbeleid is een bestuursaangelegenheid. De inhoud van dat beleid en de manier waarop dat beleid wordt uitgevoerd is daarmee een bestuurlijke kwestie en bezwaren daartegen kunnen langs democratische weg worden aangekaart. Het kan natuurlijk zijn dat mensen vermoeden dat een in hun ogen ongewenst beleid ook leidt tot strafbare feiten en dat bij het OM aankaarten.

Het Openbaar Ministerie geeft bij de beoordeling van overheidsbeleid allereerst ruimte aan democratische controle en de rol van de publieke opinie daarin.  Het OM probeert te zorgen dat strafrecht geen politiek correctieinstrument wordt. Terughoudendheid is op zijn plaats.

Dat kan anders zijn als het bestuur of degene die het beleid voor de overheid uitvoert, evident strafbare feiten pleegt of als er sprake is van bijvoorbeeld corruptie. Maar dat is geen controle op beleid maar op gedrag van een individu.  In het geval van het ezelbeleid is er geen reden om strafbare feiten aan te nemen. Een dier als een ezel wordt in het wetboek van strafrecht BES strafwet alleen beschermd als er sprake is van dierenmishandeling of van doden of beschadigen van een dier dat eigendom is van een ander. Dat laatste is bij de vrij rondlopende ezels niet aan de orde. Voor strafbare dierenmishandeling zijn ook geen aanwijzingen. De behandeling van de ezels gebeurt door dierenartsen en bovendien gereglementeerd door de overheid. 

Omdat er geen redenen zijn om aan te nemen dat de Bonaireaanse ezel behoort tot een door internationale regels beschermde soort, bieden natuurbeschermingsregel ook geen bescherming.

Nu het Openbaar Ministerie vooralsnog geen rol ziet, wordt ook geen verbod of bevel zoals de Fundashon had gevraagd, overwogen.

 

Wat de aangifte door de Stichting Donkey’s Help betreft, heeft het OM andere argumenten. 

 

De Stichting heeft diverse voorbeelden beschreven van uitlatingen die beledigend en lasterlijk kunnen worden opgevat. Het gaat volgens het OM deels om uitlatingen waarvan degene die ze doet op voorhand kan weten dat zij buitenproportioneel en grievend kunnen overkomen. Opsporingsonderzoek door de politie zou mogelijk ook kunnen leiden tot een of meer verdachten.

De vraag is echter of beledigende en lasterlijke uitlatingen ook vervolgd moeten worden.  Het Openbaar Ministerie moet er rekening mee houden dat rechters in het verleden hebben uitgemaakt dat in een publiek debat over onderwerpen van algemeen belang niet gauw sprake zal zijn van verboden uitlatingen. Een te streng verbod maakt dan teveel inbreuk op de vrijheid van meningsuiting.

Maar vanzelfsprekend is vrijheid van meningsuiting geen vrijbrief.

In het geval van de uitlatingen over de Stichting Donkey’s Help houdt het OM er bij de beslissing om wel of niet een strafvervolging te riskeren ook rekening mee dat de behandeling van de ezels kennelijk een onderwerp is dat heftige emoties losmaakt en bovendien in verband wordt gebracht met de culturele identiteit van Bonaire.

Wil dat nu zeggen dat bestuur en medewerkers in het openbaar maar beledigd mogen worden? 

 

Vanzelfsprekend niet. Door een persbericht uit te geven wil het Openbaar Ministerie duidelijk maken dat er grenzen zijn aan wat je aan uitlatingen over anderen mag doen. Het is voorstelbaar dat in de heftigheid van de discussie die grenzen uit het oog zijn verloren. Maar met dit bericht wordt ook bedoeld om iedereen weer te wijzen op de eigen verantwoordelijkheid voor een fatsoenlijke en zakelijke discussie. 

Het bestuur van Donkey’s Help vraagt om hulp bij het stoppen van de beledigingen. De vraag is of een opsporingsonderzoek met daarna mogelijk een ingewikkeld en openbare terechtzitting, die hulp bieden.  Een oproep tot een fatsoenlijke discussie en een bericht dat strafvervolging in de toekomst niet uitgesloten is, brengen hopelijk rust.

Mocht er na heden opnieuw sprake zijn van aanwijzingen van belediging en laster dan zal het Openbaar Ministerie bij de afweging om wel of geen onderzoek in te stellen, geen rekening meer houden met de emoties.  En is de kans op een onderzoek dus groter.

Om de oproep tot een fatsoenlijke discussie te versterken zal het Openbaar Ministerie aan de Gezaghebber op Bonaire vragen om ook stelling te nemen tegen buitenproportionele en onfatsoenlijke toonzetting in de publieke discussie.

Ook als het gaat om onderwerpen met een sterke emotionele lading en/of waarin de culturele identiteit een belangrijke rol speelt