NETHERLANDS - Problematische echtscheidingen, voogdijkwesties, uithuisplaatsingen; gezinsproblemen leiden regelmatig tot een rechtszaak. Ouders kunnen advocaten inhuren om hun belangen goed te vertegenwoordigen, maar wie komt op voor het kind?

 

Op aandringen van de Kinderombudsman hebben de gerechten richtlijnen opgesteld voor de benoeming van een bijzondere curator, die uitsluitend de belangen van het kind behartigt.

 

Oproep

 

Normaal gesproken nemen ouders alle belangrijke beslissingen voor hun kind, maar dat gaat wringen als er een conflict ontstaat tussen wat ouders willen en de belangen van het kind. Onder invloed van het toenemende aantal vechtscheidingen en gewelddadige familiedrama’s is de behoefte gegroeid om kinderen in de knel een eigen stem in rechtszaken te geven. De Kinderombudsman heeft twee jaar geleden een rapport geschreven, waarin hij rechters oproept veel vaker gebruik te maken van de wettelijke mogelijkheid om een bijzondere curator te benoemen die het kind in familierechtszaken vertegenwoordigt.

 

Protocol

 

Een werkgroep van het Landelijk Overleg Vakinhoud Familie- en Jeugdrecht (LOVF) heeft naar aanleiding daarvan een protocol ontwikkeld. Daarin staat in welke gevallen de bijzondere curator benoemd kan worden, wat van hem of haar verwacht kan worden, wie voor benoeming in aanmerking komt en wie daar om kan vragen. De bedoeling is dat alle rechters voortaan op dezelfde manier omgaan met verzoeken tot benoeming van zo’n belangenbehartiger.

 

Belangenstrijd

 

Volgens de richtlijn kan een bijzondere curator worden benoemd als er een belangenstrijd is tussen ouder(s) en kind, die te maken heeft met de opvoeding, de verzorging of het vermogen van het kind. Het maakt daarbij niet uit of de ouders het met elkaar eens zijn of lijnrecht tegenover elkaar staan. Kinderrechter Judith Louwinger-Rijk, voorzitter van de werkgroep, geeft het voorbeeld van aan drugs verslaafde ouders die zich verzetten tegen uithuisplaatsing, terwijl hun kind juist weg wil uit de moeilijke situatie thuis.

 

“In echtscheidingszaken ontstaat ook regelmatig een belangenstrijd, als het gaat over de omgangsregeling en de vraag waar het kind gaat wonen”, zegt ze. “De positie van kinderen is de afgelopen jaren moeilijker geworden omdat ouders vooraf, als er vaak nog veel strijd is, een ouderschapsplan moeten maken. En na de echtscheiding houden ze gezamenlijk het gezag. Dat leidt nogal eens tot conflicten. Deze regelingen doen meer recht aan de positie van beide ouders, maar kunnen ertoe leiden dat kinderen - van nature loyaal aan hun ouders - in de knel komen. De inzet van een bijzondere curator kan dan nuttig zijn.”

 

Extra instrument

 

Het protocol verplicht rechters niet om een curator te benoemen, zegt Louwinger. “Zij vormen hun eigen onafhankelijke oordeel, maar hiermee maken we rechters wel alert op deze mogelijkheid om dingen op te lossen. Je moet het zien als een extra instrument in de gereedschapskist van de rechter, waarmee hij kinderen een stem kan geven. Ook jonge kinderen, als hun ontwikkeling dat toelaat. De rechter kon al besluiten kinderen te horen, maar dat gebeurde zelden met kinderen onder de twaalf.”

 

Eigen stem

 

Louwinger verwacht dat de bijzondere curator nu vaker zal worden ingezet. “Kinderrechtswinkels geven er bekendheid aan en het loopt storm bij de bijscholing voor advocaten, dus het aantal aanvragen zal zeker toenemen”, zegt ze. “De rechter zal die in veel gevallen toewijzen, maar niet als het ernaar uitziet dat ouders het kind voor hun karretje spannen. Ik heb dat zelf wel eens meegemaakt: de rechtbank had een beslissing genomen over de omgangsregeling en bij wie het kind zou wonen, en het hof in hoger beroep ook. Een van de ouders was het daar niet mee eens en stookte het kind op om een brief aan de rechter te schrijven, met het verzoek een bijzondere curator te benoemen en de omstreden kwesties nog eens aan de orde te stellen. Op die manier wordt dit instrument gebruikt als een verkapt appèl, dat is niet de bedoeling. De curator kan het kind een stem geven, maar dat moet wel zijn eigen stem zijn.”

 

Werkwijze

 

Een verzoek tot benoeming kan worden ingediend door het kind, (een van) de ouders, pleegouders of een gezinsvoogd. De rechter kan ook uit zichzelf besluiten een curator aan te stellen, na overleg met de betrokken partijen. Dat is een advocaat die gespecialiseerd is in familiezaken, een psycholoog of een (ortho)pedagoog. Benoeming van een duo is ook mogelijk. “De rechter zet een taakomschrijving op papier”, zegt Louwinger. “Bijvoorbeeld onderhandelen met de ouders over een ouderschapsplan waar het kind het helemaal niet mee eens is”. Ziet het ernaar uit dat de bijzondere curator verzoeken aan de rechtbank moet doen - denk aan wijziging van de verblijfplaats van het kind – dan zal de rechter een advocaat benoemen.  

 

Aanhouden

 

Lopende procedures worden voorlopig aangehouden om de curator gelegenheid te geven met het kind en de ouders te praten en (binnen vier weken) een verslag te schrijven over zijn bevindingen. Betrokkenen krijgen twee weken de tijd om te reageren. Is iedereen het eens, dan doet de rechter uitspraak. Zo niet, dan wordt een nieuwe zitting gepland en gaat de zaak verder.

De werkwijze wordt in de loop van 2015 geëvalueerd.

 

Bron: De Rechtspraak