Nieuwe oriëntatiepunten voor berechting fraudeurs

August 02, 2012 11:12 AM

De Rechtspraak heeft onlangs oriëntatiepunten vastgesteld voor de bestraffing van fraude, variërend van uitkeringsfraude tot ingewikkelde witwaspraktijken.

Rechters krijgen daarmee een indruk van de straffen die andere gerechten in vergelijkbare gevallen hebben opgelegd, ter bevordering van de rechtseenheid. De oriëntatiepunten spelen een steeds belangrijker rol in rechtszaken en winnen ook buiten de rechtszaal aan bekendheid.

Rechtsgelijkheid
Het Landelijk overleg van voorzitters van de strafsectoren (LOVS) heeft in 1998 een eerste aanzet tot een consistent straftoemetingsbeleid gegeven. De voorzitters besloten voor veel voorkomende delicten oriëntatiepunten te maken, om de rechtseenheid en rechtszekerheid te bevorderen. “Voor de wet is iedereen gelijk, we moeten dus niet hebben dat een eenvoudige winkeldiefstal in Groningen heel anders bestraft wordt dan in Maastricht”, zegt LOVS-voorzitter Jasper van den Beld.

Grote rol
Het opleggen van richtlijnen voor de strafmaat is geen optie, aangezien rechters onafhankelijk oordelen. “Rechters moeten per geval oordelen en maatwerk leveren”, zegt Van den Beld. Oriëntatiepunten zijn echter geen voorschriften, ze geven alleen weer wat collega’s doen in soortgelijke gevallen. Welke straf leggen zij gemiddeld op en welke strafverzwarende of – verlichtende omstandigheden laten zij meewegen? Dat geeft houvast bij de beoordeling van de eigen zaken.
De afgelopen jaren zijn er veel oriëntatiepunten bijgekomen. Ze spelen ook een grotere rol. “We zien steeds vaker dat rechters in hun vonnissen naar de oriëntatiepunten verwijzen of motiveren waarom zij daarvan afwijken. En hoewel ze bedoeld zijn voor intern gebruik, kijken advocaten en officieren van justitie er ook naar als ze argumenten zoeken voor een lichtere of zwaardere straf.”

Draagvlak
Ook buiten de rechtszaal krijgen oriëntatiepunten meer bekendheid. “Kamerleden en maatschappelijke organisaties vragen soms of er oriëntatiepunten gemaakt kunnen worden voor bepaalde delicten”, zegt Van den Beld. “Die wens kan van belang zijn, maar voorop staat dat rechters er zelf behoefte aan hebben. De crux is dat er draagvlak moet zijn, waardoor ze daadwerkelijk worden gebruikt. Het type delict moet zich er ook voor lenen. We hebben bijvoorbeeld geen oriëntatiepunten voor moord en doodslag omdat de omstandigheden in dat soort zaken te zeer verschillen om daar iets eenduidigs over te zeggen. Je moet geen verwachtingen wekken die je niet kunt waarmaken.”

Lange weg
Voor het opstellen van oriëntatiepunten wordt een lange weg afgelegd. Voorzitters van de strafsectoren dienen een verzoek in bij het LOVS als binnen hun gerecht gevraagd wordt om duidelijkheid over een bepaald delict. Vervolgens krijgt de Commissie Rechtseenheid van het LOVS opdracht te onderzoeken hoe andere gerechten daarover denken, of er plaatselijk al regelingen voor de bestraffing bestaan en of die nog voldoen. Strandt het verzoek niet in die fase, dan start de commissie een onderzoek. “We kijken aan de hand van uitspraken of er een lijn te ontdekken valt. Waarom straft de rechter soms veel hoger of veel lager? Bij rijden onder invloed is het promillage alcohol in het bloed bepalend, maar een delict als verkrachting is niet zo simpel. Dat kent zo veel vormen, kenmerken en omstandigheden. Is er veel geweld gebruikt, was het slachtoffer een kind? Dat scheelt nogal.”

Actueel houden
Al met al duurt het soms wel een jaar voordat oriëntatiepunten klaar zijn, ook vanwege een aantal inspraakrondes bij de gerechten. “Daarna worden ze jaarlijks geëvalueerd, om ervan verzekerd te zijn dat ze een actueel beeld blijven geven van de strafoplegging in Nederland”, zegt Van den Beld. “Want als het Openbaar Ministerie bijvoorbeeld op last van de minister de strafeis in zedenzaken verhoogt, is de kans reëel dat rechters in reactie daarop na verloop van tijd ook zwaarder gaan straffen.”

Source: rechtspraak.nl