Nederlandse Orde zoekt en vindt internationale steun inzake overheidstoezicht

June 06, 2012 11:42 AM

NETHERLANDS  – Het ligt niet alleen aan de Nederlandse Orde van Advocaten, ook internationaal kan men er niet goed bij dat de Nederlandse overheid een grotere rol gaat spelen in het toezicht op de advocatuur.

Dat bleek afgelopen donderdag op de tweedaagse Bar Leaders' Conference van de International Bar Association in Den Haag, waar vertegenwoordigers van advocatenordes uit alle denkbare delen van de wereld bijeen kwamen.

De Nederlandse kabinetsplannen voor een vernieuwd toezicht op de advocatuur worden gebruikt als uitgangspunt om de discussie over de onafhankelijkheid van het toezicht aan te zwengelen. Met Willem Calkoen van NautaDutilh als discussieleider doen de ruim 120 aanwezigen uit tientallen landen daar actief aan mee. Argumenten voor, maar vooral ook tegen inmenging van buitenaf vliegen over en weer. Fred Teevens toespraak van een dag eerder - er komt geen staatstoezicht op de advocatuur - heeft weinig effect.
 
Hoewel de precieze wettekst nog niet bekend is, richt de overheid zich voornamelijk op het argument dat het toezicht verouderd is: advocaten die advocaten controleren, dat kan niet meer. Door toezicht van buitenaf - c.q. door niet-advocaten - moet er meer transparantie komen, wat tevens het vertrouwen in de beroepsgroep weer terug zou moeten brengen, vat Calkoen samen.
 
Het is eerst aan Britta Böhler om de voors en tegens van de kabinetsplannen tegen elkaar af te zetten. Ze benadrukt allereerst dat als je voor een onafhankelijke advocatuur bent, dat niet automatisch betekent dat je tegen verandering of hervorming van het toezicht bent. "Verandering is inderdaad nodig, maar dat hoeft niet te resulteren in meer controle door de overheid. Er is genoeg onderzoek gedaan naar hoe het anders kan." Deken Loorbach licht vanuit de zaal het alternatief van een gelaagd systeem toe dat de Orde voorstelt en sluit af met de opmerking dat de Nederlandse Orde daar alle vertrouwen in heeft.

Schijn
 
Een argument tegen inmenging van buitenaf ligt volgens Böhler in lijn met de reden om rechters te wraken: alleen al de schijn van partijdigheid is genoeg om ze niet bij de zaak betrokken te willen hebben. "Het feit dat de overheid de drie nieuwe toezichthouders financiert, benoemt en kan ontslaan, geeft de sterke impressie dat ze invloed uitoefent. Dat alleen al is een slechte ontwikkeling."
 
Dat het systeem van externe toezichthouders in de zorg en het notariaat prima werkt, zegt in dit geval niets over de advocatuur, zoals voorstanders opwerpen. Advocaten bevinden zich in een totaal andere positie. Böhler: "Geen andere beroepsgroep is zo vaak betrokken bij juridische procedures tegen de overheid als de advocatuur. Ik zou als cliënt niet blij zijn als mijn advocaat wordt gecontroleerd door de partij waartegen ik procedeer."
 
Ierland wordt steeds gebruikt als voorbeeld van een ander land waar de overheid bezig is hervormd toezicht in te voeren. Daar gaat het ingrijpender dan in Nederland. Het toezicht wordt helemaal weggehaald bij de beroepsgroep en vervangen door de Legal Services Regulation Authority. Die zou aanvankelijk door de overheid worden benoemd, maar daar komt de Ierse minister nu van terug. Hoe de commissie dan wel tot stand komt, is ook Ken Murphy van de Ierse Law Society nog onduidelijk.

Besmettingsgevaar
 
De verschuivingen richting minder onafhankelijkheid in de advocatuur in Nederland en Ierland worden niet bepaald verwelkomd. "We keken steeds naar voorbeeldlanden in West-Europa, maar dat blijkt nu onterecht," zegt Andriy Kostin van de Oekraïense advocatenorde. Volgens de Ierse Murphy baart dat ook de Europese Orde van Advocaten, de CCBE, zorgen. De angst is dat de Ierse situatie besmettelijk blijkt te zijn. Landen kunnen denken: als het in Ierland kan, dan hier ook.

Volgens verschillende vertegenwoordigers is vernieuwing überhaupt helemaal niet nodig. Het bestaande systeem werkt volgens hen prima: er is een deken of raad van discipline waar de consument terecht kan en bij een rechter kunnen ze nog altijd in hoger beroep. De burger is dus al voldoende beschermd. Andere redenen om extern toezicht af te wijzen: het is ondenkbaar dat iemand die geen professional is, oordeelt over een professional (Polen); de leek voegde niets toe, dus zijn we er weer vanaf gestapt (Kenia).

Luisteren
 
Er zijn ook aanwezigen die voor een gulden middenweg zijn. Een 'healthy balance' en het delen van de toezichtbevoegdheid met niet-advocaten, kan volgens hen niet zoveel kwaad. Het is een klein wereldje, met veel persoonlijke interactie tussen advocaten, waardoor andere belangen kunnen spelen. Dat er dan externen bij betrokken worden is helemaal niet zo raar, klinkt het. Ook volgens spreker Carolyn Lamm, advocaat in de VS, is er niets mis met luisteren naar de consument. "Niet dat ze het voor het zeggen krijgen of altijd begrijpen waar advocaten het over hebben, maar toch: je kunt het publiek niet negeren."
 
Annetje Ottow van OPTA is uitgenodigd om een parallel te trekken tussen de relatie van de advocatuur en die van de OPTA met de overheid. Helemaal hetzelfde wordt die relatie echter niet, benadrukt ze. Wel kan ze op het hart drukken dat het in de praktijk allemaal wel meevalt: "Dat iemand is benoemd door de overheid, betekent niet dat hij niet onafhankelijk is of dat de inmenging groot is." Ze waarschuwt dat wel gelet moet worden op de financiering en de taakbeschrijving. Dat de overheid inzicht heeft in specifieke dossiers is bijvoorbeeld niet de bedoeling. Dat laatste is ook in Ierland een zorg. Ken Murphy: "That is one of the elements we are very concerned about. It would be very disturbing."

Als een politieke partij
 
Dat de zorgen van de Nederlandse advocatuur om de kabinetsplannen nog niets zijn vergeleken met overheidsbemoeienis in andere landen, illustreren de verhalen uit Zimbabwe, Maleisië en Iran. Daar is het ingrijpen van de overheid soms wel heel letterlijk en gaat de politie op kantoor door bestanden van advocaten, of worden ze gearresteerd. De relatief sterke positie van advocaten om autoriteiten te bekritiseren, leidt er in veel landen toe dat advocatenordes worden gesloten en bevoegdheden worden ingetrokken. Soms worden advocaten opgesloten. Ook mishandeling en marteling komen voor.
 
Het probleem is dat advocaten beroepsmatig gemakkelijk betrokken raken bij politieke kwesties, en dat regimes - en ook het publiek - recht en politiek vaak niet kunnen scheiden, fluistert een Ugandese deelnemer. Hij heeft het nog niet gezegd of ook de Zimbabwaanse spreker Tinoziva Bere zegt: "Soms is de lijn tussen politiek en recht onduidelijk. Maar wij zijn slechts de advocaat, niet de cliënt die we verdedigen."

)Advocatie)