Uitspraak Europees Hof over levenslange gevangenisstraffen

August 20, 2013 4:03 PM

STRAATSBURG - Op 9 juli deed het Europees Hof voor de Rechten van de Mens uitspraak over levenslange gevangenisstraffen. Drie tot levenslang veroordeelde Britten klaagden dat zij geen mogelijkheid hebben om ooit nog vrij te komen. Dit is volgens hen in strijd met artikel het verbod op wrede en onmenselijke behandeling (artikel 3 EVRM).

Het Hof geeft de Britten gelijk.

Volgens het Hof mogen landen een levenslange gevangenisstraf opleggen, maar moet er wel altijd een mogelijkheid bestaan om die straf in te korten of te herbeoordelen. Die mogelijkheid bestaat in het Verenigd Koninkrijk niet. Lidstaten mogen zelf bepalen hoe zij  de herbeoordelingsprocedure vormgeven: of er een rechter aan te pas moet komen of niet, en wanneer zo’n herbeoordeling zou moeten plaatsvinden. Wel ziet het Hof in internationaal recht aanwijzingen dat er na maximaal 25 jaar een herbeoordeling moet plaatsvinden, die periodiek herhaald wordt.

Wat betekent de uitspraak voor Nederland?
Hoewel in Nederland levenslang echt levenslang is, kunnen gevangen hier wel een verzoek indienen om eerder vrij te komen. Dit noemt het Hof ook expliciet in de uitspraak. Het Hof vergelijkt de situatie in alle Europese landen en komt tot de conclusie dat er vier categorieën te onderscheiden zijn:

    landen waar de levenslange gevangenisstraf niet bestaat;
landen waar een mechanisme bestaat waarbij de levenslange gevangenisstraf na bepaalde tijd, bijvoorbeeld na 25 jaar, wordt herbeoordeeld;
landen waarin zo’n mechanisme niet bestaat, maar waar het wel mogelijk is om gratie te vragen;
en ten slotte landen waar het onder omstandigheden helemaal niet mogelijk is om eerder vrijgelaten te worden. Onder deze laatste categorie valt het Verenigd Koninkrijk.    

Nederland behoort tot de derde categorie. Het is hier namelijk mogelijk om gratie te vragen onder de Gratiewet. Als het gratieverzoek wordt ingewilligd, kan een levenslang gestrafte alsnog vrijkomen.

Uit de uitspraak van 9 juli blijkt dat het Hof het belangrijk vindt dat er in ieder geval een mogelijkheid is om een dergelijk verzoek te doen, zodat er een herbeoordeling plaatsvindt. Hoe die herbeoordeling dan vervolgens moet uitvallen, daarover zegt het Hof niets. Dat is aan de nationale autoriteiten en zal afhangen van de persoonlijke omstandigheden van de gestrafte, diens veranderde gedrag of levenshouding en dergelijke.

Lees meer over de zaak: Vinter e.a. tegen het Verenigd Koninkrijk, 66063/09, 130/10, en 3896/10